سیاه دانه...........

سیاه دانه :

مشخصات:
.سیاه تخمه مزروع N. sativaگیاه است علفى یکساله پوشیده از کرک ظریف با برگهاى تقسیم شده با بریدگى‏هاى خیلى عمیق به‏طورى که برگ را به صورت تعدادى نوار باریک درمى‏آورد . رنگ برگ سبز غبارى . گلهاى آنمنفرد، برگچه‏هاى زیر گل درشت‏به رنگ آبى یا سفید و گلبرگها خیلى کوچک و به شکل سر چپق است . دانه‏هاى آن کوچک سیاه و وقتى فشار داده شود، بوى مطبوعى از آن استشمام مى‏شود . و به همین علت‏سیاه تخمه را در بعضى مناطق به عنوان ادویه مصرف مى‏کنند .
سیاه تخمه مزروع در اغلب مناطق ایران از جمله اراک مى‏روید و در اصفهان و سایر مناطق کاشته مى‏شود . و معمولا روى نان مى‏ریزند .
2 . سیاه تخمه دشتى یا سیاه تخمه وحشى N. arvensis گیاهى است علفى یکساله خیلى کوتاه، برگهاى آن شبیه سیاه تخمه مزرع با تقسیمات باریک نخى، گلهاى آن آبى با خطوط سبز رنگ است . دانه آن بیضى، مثلثى شکل به رنگ سیاه و به ابعاد 2 - 1 میلى‏متر مى‏باشد .
این گیاه اغلب در مزارع غلات و در نقاط متروک در مناطق اروپا، افریقاى شمالى، آسیاى صغیر و آسیا مى‏روید . در ایران در آذربایجان و در مناطق شمالى ایران در شمال لوشان مى‏روید و به‏طور پرورشى نیز کاشته مى‏شود .

ترکیبات شیمیایى:
از نظر ترکیبات شیمیایى در دانه‏هاى سیاه تخمه N. satvaاسانس و یک گلوکوزید سمى به نام ملانتین (2) و یک ماده تلخ غیر متبلور زرد رنگ محلول در آب و الکل به نام نیژلین (3) (4) یافت مى‏شود . مى‏باشد . مقدار اسانس دانه در حدود 5/1 درصد است و در حدود 35درصد نیز در دانه روغن ثابت وجود دارد . ملانتین یک ساپونین گلوکوزیدى بى‏شکل است که در آب حل نمى‏شود . به علاوه در دانه در حدود یک درصد ماده‏اى به نام ملانتى‏ژنین
نیز ماده تلخ نیژلین و حدود 25درصد روغن ثابت و اسانس وجود دارد .
در گزارش بررسى دیگرى آمده است که در اسانس سیاه‏تخمه ماده عامل متبلورى به نام نیژلون (5) وجود دارد .
خواص سیه دانه:
در هند;
- سیاه تخمه به عنوان محرک
- بادشکن
- مدر
- قاعده‏آور

- زیاد کننده ترشح شیر تجویز مى‏شود .
- سیاه دانه را به منظور کاستن حدت اثر آن، با روغن کنجد مخلوط کرده و در استعمال خارجى براى فروکش کردن تاولهاى پوست مى‏مالند .
- به علاوه در موارد گزش نیش عقرب نیز مى‏مالند، مفید است .


در شبه جزیره مالایا
- از سیاه تخمه مخلوط با داروهاى دیگرى به صورت ضماد (6) براى آبسه‏ها، روماتیسم ورم گوش - زخم بینى و سر درد مصرف مى‏شود
- همچنین از آن محلولى درست مى‏کنند که بیماران تب‏دار را با آن کمپرس مى‏کنند
- یا از آن محلول به صورت غرغره استفاده مى‏شود .
- ازسیاه تخمه براى ترمیم ضعف بدن و رفع مسمومیتهاى خون
- در موارد بزرگ بودن کبد
- تهوع
- شکم‏درد
- یبوست
- براى تقویت زنان پس از وضع حمل تجویز مى‏شود [برکیل] .

از نظر طبیعت، سیاه تخمه طبق نظر حکماى طب سنتى خیلى گرم و خشک است

. رنگ تخم سیاه است ولى مغز آن سفید مى‏باشد و نیروى دارویى آن تا هفت‏سال باقى مى‏ماند .
خواص آن گرم کننده است،
- رطوبتها را خشک مى‏کند و اخلاط را اعتدال مى‏بخشد و
-اخلاط غلیظ را رقیق مى‏نماید . قاعده‏آور است و ترشح شیر را نیز افزایش مى‏دهد .
-زیاد خوردن آن موجب سقط جنین زنده و مرده مى‏شود .
- در مورد سموم سرد اثر تریاق و ضد سم دارد (در اثر وجود ملانتین) .
در تمام موارد فوق ممکن است از دم کرده یا از بخور آن و یا به صورت شیاف با روغن سوسن استفاده شود .
- براى تسکین سرفه سرد، درد سینه، ناراحتى تنفس (انتصاف نفس)، قى، آشفتگى، استسقا، یرقان و ناراحتى طحال، قولنجهاى نفخى به صورت خوردن یا ضماد مفید است .
- اگر هر صبح خورده شود، قاعده‏آور است و ترشح ادرار و شیر را زیاد مى‏کند و
- اگر با روغن سرخ شود و خورده شود براى درخشان کردن رنگ صورت خوب است
-سرکه خورده شود براى اخراج اقسام کرم معده نافع است .
- براى رفع ناراحتى تنفس باید با آب و عسل خورد .
- خوردن آن با عسل براى خرد کردن سنگ کلیه و مثانه و رفع تبهاى مزمنه و
- سوخته آن براى بواسیر خوب است‏خصوصا اگر با رف «مورد» خورده شود .
- اگر 7 تا 8 عدد از دانه آن را در شیر تازه بخیسانند و پس از یک ساعت آن را بسایند و در بینى کسى که زردى دارد و چشمهاى او زرد شده، بچکانند، بسیار مفید است . و زردى را رفع مى‏نماید
- اگر دم‏کرده آن با سرکه مضمضه شود براى درد دندان نافع است .
- ضماد آن روى پیشانى براى جلوگیرى ازحدت زکام و رفع سردرد مفید است .
- اگر با عسل و روغن خورده شود، براى تسکین درد رحم و دردهاى پس از زایمان نافع است .
- اگر آن را سرخ کرده و کوبیده و با گلاب ضماد درست کنند، براى زخمهاى سوداوى پا مجرب است .
- اگر سرخ کرده آن را کوبیده و با روغن زیتون چند جوش بدهند و چند قطره از آن را در بینى بچکانند براى رفع زکام که با عطسه بسیار همراه باشد، مفید است .


مضرات:

اسراف در خوردن سیاه تخمه در گرم‏مزاجان موجب ورم و دردهاى گلو و گرفتگى‏هایى مى‏شود . از این جهت گرم‏مزاجان باید در سرکه بخیسانند و سپس بخورند . براى کلیه مضر است از این نظر باید با «کتیرا» خورده شود .
مقدار مصرف :

مقدار خوراک آن در سردمزاج‏ها تا 8گرم و در گرم‏مزاجها تا 2 گرم است . خوردن یا مالیدن روغن آن مخلوط با روغن زیتون و کندر براى افزایش نیروى جنسى نیز مفید است .